HISTORIA POWSTANIA I ROZWÓJ
Historia Kieleckiego Towarzystwa Naukowego (KTN) to opowieść o pasji, determinacji i chęci promowania nauki w regionie świętokrzyskim. Choć oficjalnie Towarzystwo rozpoczęło działalność w 1957 roku, jego korzenie sięgają o wiele dalej – aż do XVIII wieku, kiedy to w Kielcach działało seminarium duchowne i szkoła średnia, będąca przez krótki czas kolonią Akademii Krakowskiej. Prawdziwy przełom nastąpił jednak w XIX wieku za sprawą Szkoły Akademiczno-Górniczej, której zadaniem było kształcenie kadry dla rozwijającego się przemysłu górniczego w regionie.
Na przełomie XIX i XX wieku w Kielcach zaczęły powstawać liczne organizacje naukowe i kulturalne, jak Towarzystwo Lekarskie (1904), Towarzystwo Higieniczne czy Polskie Towarzystwo Krajoznawcze (1908). Po odzyskaniu niepodległości rolę centrum naukowego przejęły struktury regionalistyczne, w tym Powszechny Uniwersytet Regionalny im. Stanisława Konarskiego w Sandomierzu, założony przez Aleksandra Patkowskiego – wybitnego pedagoga i organizatora życia naukowego.
Po zakończeniu II wojny światowej rozpoczęły się starania o stworzenie w Kielcach instytucji badawczej. W 1946 roku powołano Instytut Badań Regionalnych, który jednak nie przetrwał centralizacyjnej polityki państwa i został zamknięty w 1951 roku. Dopiero w 1957 roku, dzięki zaangażowaniu lokalnych intelektualistów, udało się powołać Kieleckie Towarzystwo Naukowe. Był to moment przełomowy dla naukowego życia regionu, które od tego czasu zaczęło dynamicznie się rozwijać.
DZIAŁALNOŚĆ PO TRANSFORMACJI USTROJOWEJ
Lata 90. XX wieku przyniosły zasadnicze zmiany w działalności KTN. Z jednej strony, zniesienie cenzury i swoboda badań naukowych otworzyły przed Towarzystwem nowe możliwości, z drugiej jednak – ograniczenie państwowych dotacji zmusiło je do poszukiwania alternatywnych źródeł finansowania. W latach 1991–2004 KTN otrzymywało wsparcie z Komitetu Badań Naukowych, jednak po jego likwidacji Towarzystwo musiało polegać na środkach pozyskiwanych od lokalnych uczelni, administracji samorządowej oraz sponsorów prywatnych.
Ta zmiana wymusiła również nowy sposób działania – KTN zaczęło organizować więcej wydarzeń popularyzujących naukę, takich jak konferencje, sesje naukowe i wykłady otwarte. Szczególnie dużym zainteresowaniem cieszą się coroczne Tygodnie Kultury Języka oraz Festiwale Nauki, które przyciągają zarówno naukowców, jak i mieszkańców regionu.
PUBLIKACJE I DZIAŁALNOŚĆ WYDAWNICZA
Jednym z najważniejszych obszarów działalności KTN jest wydawanie publikacji naukowych. W ciągu ostatnich 20 lat Towarzystwo wydało ponad 125 książek, w tym monografie, zbiory materiałów konferencyjnych oraz prace popularnonaukowe. W 2018 roku KTN zostało wpisane na listę Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego jako wydawnictwo publikujące recenzowane monografie naukowe, co znacznie podniosło prestiż jego działalności.
Do najbardziej znanych publikacji należą:
- Bogowie dawnych Słowian. Studium onomastyczne Michała Łuczyńskiego (2020) – książka, która odniosła duży sukces dzięki wsparciu darczyńców.
- Wiślica w średniowieczu i w okresie wczesnonowożytnym Piotra Kardysia (2006) – praca, która doczekała się kilku dodruków ze względu na ogromne zainteresowanie czytelników.
- Zaplecze osadnicze i podstawy surowcowe starożytnego hutnictwa świętokrzyskiego Szymona Orzechowskiego (2006) – książka rzucająca nowe światło na starożytne tradycje regionu.
KTN wydaje także czasopisma naukowe, takie jak „Rocznik Świętokrzyski. Seria B – Nauki Przyrodnicze” oraz „Świętokrzyskie Studia Archiwalno-Historyczne”, współtworzone z Archiwum Państwowym w Kielcach.
POPULARYZACJA NAUKI I WSPÓŁPRACA Z LOKALNYMI INSTYTUCJAMI
Kieleckie Towarzystwo Naukowe aktywnie angażuje się w popularyzację nauki, organizując wykłady otwarte, warsztaty i konferencje. W ciągu ostatnich dwóch dekad zorganizowało ponad 70 wykładów oraz 50 konferencji ogólnopolskich i międzynarodowych. Szczególną uwagę poświęca młodym badaczom, organizując Interdyscyplinarne Konferencje dla Doktorantów i Studentów, których uczestnicy mają możliwość publikacji swoich prac w recenzowanych tomach pokonferencyjnych.
Od 2017 roku KTN realizuje projekt By nie zapomnieć – ludzie nauki, kultury i sztuki w Kielcach, w ramach którego zarejestrowano 43 wywiady z kieleckimi naukowcami i artystami. Nagrania są dostępne na stronie internetowej KTN oraz w serwisie YouTube, ciesząc się dużym zainteresowaniem nie tylko mieszkańców regionu.
WYZWANIA WSPÓŁCZESNOŚCI I PLANY NA PRZYSZŁOŚĆ
Pomimo wielu sukcesów, Kieleckie Towarzystwo Naukowe boryka się z poważnymi problemami finansowymi. Brak stałych dotacji oraz własnej siedziby znacznie utrudnia realizację celów statutowych. Dotacje samorządowe są okazjonalne i niewystarczające, dlatego Towarzystwo stara się pozyskiwać fundusze od sponsorów prywatnych oraz lokalnych przedsiębiorców.
Wyzwania te zmuszają KTN do poszukiwania nowych sposobów działania. Planuje ono m.in. dalszy rozwój działalności wydawniczej poprzez wprowadzenie cyfrowych wersji swoich publikacji oraz usprawnienie sprzedaży online. Kluczowe jest również nawiązanie bliższej współpracy z młodymi naukowcami i studentami, którzy mogą wnieść do Towarzystwa nową energię i świeże pomysły.
Kieleckie Towarzystwo Naukowe od ponad 60 lat pełni ważną rolę w życiu naukowym i kulturalnym regionu świętokrzyskiego. Mimo wielu wyzwań, nadal kontynuuje swoją misję popularyzowania nauki i promowania lokalnego dziedzictwa. Dzięki współpracy z uczelniami, instytucjami naukowymi oraz samorządami, KTN ma szansę na dalszy rozwój i umocnienie swojej pozycji jako jednego z kluczowych ośrodków naukowych w Polsce.